Pijn en blessures
De zin en onzin van pijn
Als je met pijnklachten naar een fysiotherapeut stapt, krijg je een behandeling in de vorm van kraken, dry needling, mobiliseren of wat er tegenwoordig actueel is.
Maar onthoud pijn heeft altijd een oorzaak. Als je de basis van je pijn niet aanpakt, is de pijn terug voordat je erg in hebt.
Pijn kan psychologisch of fysiologisch ontstaan en zal, zoals alles in de wereld, vaak een mix tussen beide zijn. In dit artikel wil ik niet proberen om pijn te verklaren, want daar zijn veel slimmere mensen dan ik zelfs nog steeds niet uit. Pijn is echt iets wat alleen maar ingewikkelder blijft worden als je er meer over leert. In dit artikel probeer ik wél een basis te leggen voor waar pijn vandaan komt en waarom ons advies bij Go Personal Training haast altijd is om altijd zoveel mogelijk te blijven bewegen, liefst in combinatie met een fysio. Dus, daar gaan we!
Wat is pijn?
Pijn is een gevolg van het samenspel tussen signalen uit je zenuwstelsel en de verwerking ervan in de hersenen. Lokale zenuwuiteinden zenden constant signalen naar de hersenen over de staat en de ervaringen van je spieren, huid, ledematen en elke andere denkbare plek van je lichaam. Je hersenen verwerken die signalen en beslissen of er iets mee moet gebeuren.
In het geval van pijn interpreteren je hersenen de signalen uit je zenuwstelsel als alarmerend en creëren ze vervolgens een pijngevoel. Wat pijn zo lastig maakt, is dat het dus om een interpretatie van jouw hersenen gaat en niet een direct gevolg is van de échte situatie in je spieren of gewrichten. Als mijn hersenen bijvoorbeeld heel moe zijn, zal een bepaald signaal bij mij eerder resulteren in pijn dan in jouw meer uitgeruste hersenen.
Pijn is SocioPsychoBiologisch, oftewel… lastig
Pijn wordt daarom door de vakmensen geduid als een sociopsychologisch probleem. Dat betekent dat pijn bepaald wordt door de sociale omgeving, je psychologische toestand en je biologische staat. Als je kinderen hebt, zul je bijvoorbeeld al wel gemerkt hebben dat jouw reactie als ouder bepalend is voor de pijn die je kleine peuter voelt.
Als je oogappel valt, meteen oogcontact met je zoekt en jij vervolgens geschrokken en bezorgd reageert, wordt de pijn veel erger dan wanneer je gewoon aanwezig bent en zonder zelf te panikeren een troostende aanwezigheid biedt. Dat is het sociale aspect van pijn. De manier waarop je omgeving reageert, bepaalt voor een deel de ernst van de pijn.
Het psychologische kantje
Ook je psychologie beïnvloedt pijn, en wel door je gevoeligheid aan te passen. In de ene situatie kunnen je hersenen de signalen van je lichaam beter negeren dan in de andere. Zo kan het zijn dat je thuiskomt en blauwe plekken of schrammen hebt waarvan je niet eens weet hoe je eraan komt, en kun je op een andere dag wel huilen van de pijn bij een papiersnee.
Dat is een belangrijk concept in een sessie krachttraining, omdat jouw verwachting bij een oefening je focus kan bepalen. Door bij een rugoefening als een laser mentaal te focussen op je rug, maak je de kans groter dat je die ook daadwerkelijk voelt als een papiersnee, terwijl je met een andere focus misschien wel niets had gevoeld – zoals bij die blauwe plekken van daarnet.
Als trainer heb ik het al vaker meegemaakt dat iemand met schouderpijn me voordoet waar zijn schouder pijn doet en hoe die schouder met geen mogelijkheid boven de negentig graden getild kan worden. Als ik hem dan een kwartiertje later een handdoek aangooi boven zijn hoofd en vraag hoeveel pijn het vangen deed, blijkt er geen pijn te zijn. Dat betekent op geen enkele manier dat die persoon zich aanstelt, maar wel dat we de oplossing breder moeten gaan zoeken dan alleen te focussen op techniek.
Tot slot is er nog de biologische factor voor pijn – en die kennen we allemaal. Dit is pijn die wordt veroorzaakt doordat er iets ontstoken of letterlijk kapot is in ons lichaam. Dat is de reden die we allemaal herkennen als we pijn hebben, maar het probleem is dat het verband niet zo duidelijk ligt.
Helaas kennen we vanuit onderzoek veel gevallen waarin mensen pijn hebben zonder dat er iets kapot is, maar ook precies andersom: dat er iets kapot is zonder dat er pijn is. Als we kijken naar rugpijn, kun je op basis van een MRI-scan niet zomaar zeggen of iemand pijn heeft. Meer dan de helft van de mensen boven de 50 heeft namelijk lelijke MRI’s, maar lang niet iedereen daarvan ervaart pijn.
Er zijn dus ook sociale en psychologische redenen voor de pijn. Op dit punt hoor ik vaak van mensen dat het dus “tussen hun oren zit” waarop mijn reactie altijd is dat het “misschien ook tussen de oren zit, maar dat de pijn net zo echt tussen de oren als in het lijf aanwezig is.” Alleen ligt daarom de oplossing niet alleen bij het herstellen van het lichaam. Wat is dan wél de oplossing bij pijn?
Alarmsysteem
Zelf vergelijk ik pijn wel eens met een alarmsysteem dat werkt op bewegingsdetectie. Dat moet je zo afstellen dat het niet afgaat door een trippelende muis in huis of door wat tocht, maar wél bij inbrekers in je woonkamer. Bij pijn zonder fysieke schade staat ons alarmsysteem eigenlijk zo afgesteld dat het afgaat door de wind of door muizen, waardoor alle signalen uit de rug door mijn hersenen als pijn gezien worden, terwijl een gedeelte van die signalen niet over schade gaan.
Het kunnen namelijk ook berichten zijn over spierspanning, spierlengte of gewicht aan een spier. Dit zijn nuttige signalen en hoeven niet te resulteren in pijn. Een deel van de oplossing zit hem dus ook in het opnieuw afstellen van het alarmsysteem.
De laatste factor die ik vandaag wil bespreken rondom pijn, is verwachtingen. Verwachtingen spelen een enorme rol in de ontwikkeling en het oplossen van pijn. Kort gezegd komt het erop neer dat je meer pijn zal hebben als je verwacht dat je meer pijn gaat hebben, en net minder als je die verwachting niet hebt. Het effect dat hiervoor verantwoordelijk is heet het nocebo-effect.
Dat is het vervelende stiefbroertje van het meer bekende placebo-effect. Het nocebo-effect is vaak onderzocht. Telkens weer opnieuw blijkt dat wanneer fysio’s hun cliënten waarschuwen voor pijn als ze weer op de oude manier gaan sporten, bewegen, stofzuigen, of wat het ook was dat hen last bezorgde, hun cliënten ook effectief vaker hervallen met pijnklachten dan bij fysio’s fysio’s die niet op die alarmerende manier waarschuwen.
Daarom sta ik soms wat kritisch tegenover fysio’s en huisartsen. Het heeft geen zin om mensen bang te maken voor een beweging, omdat de waarschuwing zélf de kans op pijn groter maakt. Dat is dus ook waarom pijn zo’n lastig vraagstuk is. Ik probeer mensen nooit bang te maken voor bewegen, omdat bewegen vrijwel altijd de betere optie is om te herstellen.
Tenzij je daadwerkelijk botbreuken hebt, een ledemaat helemaal niet meer kan bewegen of er enorme verkleuringen te zien zijn, is het meestal beter om te blijven bewegen. Dan blijft natuurlijk de vraag: hoe kun je dan op een veilige manier toch zoeken naar voldoende beweging?
Trainen met blessures
Het klinkt misschien heel contra-intuïtief, maar om te kunnen trainen met een blessure is het niet zo belangrijk om te weten wat de blessure precies is. Als jij pijn hebt in je knie, gaat het om de pijn – of dat nou door je pezen of je knieschijf komt, doet er niet zo toe. Jouw lichaam lost het zelf op, zolang je het daar de ruimte voor geeft. Ons doel is om te kijken welke bewegingen nu pijn doen, vergelijkbare pijnvrije oefeningen te vinden en vanaf die oefeningen rustig weer terug op te bouwen naar de oorspronkelijke beweging, die dan weer pijnvrij zou moeten zijn.
Vaak zien we dat pijn specifiek optreedt bij bepaalde bewegingen, terwijl heel vergelijkbare bewegingen nt geen pijn doen. Dit komt omdat de associatie met pijn – en dus het verscherpte alarmsysteem – worden getriggerd in de pijnlijke beweging, maar niet in de nieuwe, onbekende vergelijkbare beweging. Zo zien we bij Go Personal Training vaak dat kniepijn tijdens de lunge-beweging vaak geen problemen oplevert bij step-ups . Als we dan rustig gewicht opbouwen bij de step-ups en tenslotte weer terugkomen bij lunges, is die kniepijn vaak al een stuk opgelost. We weten dan niet veel meer over de precieze blessure, maar de pijn is wel weg.
Zo kunnen we met rugpijn ook op zoek naar oefeningen waarbij de rug geen pijnsignalen. Van daaruit verbreden we dan langzaam ons bewegingsarsenaal om steeds vrijer te worden. Belangrijk daarbij is dat je leert luisteren naar je lichaam. Daarvoor hebben we de volgende richtlijnen:
- Gebruik een schaal van 0 tot 10. 0 is puntje van je neus, 10 is de ergste marteling ooit – waarbij oefeningen tot niveau 3 of 4 pijn mogen doen. Het is hierbij dus niet de bedoeling om heldhaftig veel pijn te verdragen om je lichaam te pushen. Oncomfortabel zijn mag, huilen van de pijn is no bueno.
- Als bij bepaalde bewegingen de pijn meer dan 4 is, zoek dan vergelijkbare bewegingen die een 4 of minder scoren. Als je dat lastig vindt, kun je altijd eens bij ons team van Go Personal Training langskomen.
- Als de vervangende oefeningen goed gaan en je merkt dat je door de dag heen minder last hebt van de blessure, kun je terugkeren naar de originele oefeningen en kijken of ze beter gaan.
- Als de pijn erg is of erger blijft worden, twijfel dan niet om toch langs de fysio of huisarts te gaan. Ook bij Go Personal Training kennen we onze limieten en zullen we doorverwijzen naar een fysio of huisarts om uitsluitsel te krijgen.
Dat is ook hoe we werken met pijntjes en blessures bij Go Personal Training – we hebben veel ervaringen met een heleboel schouders, ruggen en knieën waarbij we zonder diagnose de pijn wél hebben opgelost.
Ik heb het al vermeld in het artikel, maar herhaal het graag nog even: dit is geen pleidooi om zomaar de pijnsignalen van je lichaam te negeren en professionele hulp onnodig uit te stellen. Vermoed je dat er iets niet oké zit in je lijf of heb je last van een kwaal die erger lijkt te worden? Twijfel dan niet en ga gewoon naar de dokter of je fysiotherapeut!